**กาพย์ยานี ๑๑**

คนกุลา

กาพย์ยานี ๑๑ หรือ กาพย์ยานี คือ กาพย์ ชนิดหนึ่ง มีคำ ๑๑ คำ
ในหนึ่งบาท จึงเรียกว่า กาพย์ยานี ๑๑ นิยมใช้ในการเล่าเรื่อง ใน
หนังสือประเภทคำกาพย์ ร่วมกับกาพย์ชนิดอื่นๆ หรือในหนังสือ
ประเภทคำฉันท์ ร่วมกับกาพย์และฉันท์ชนิดอื่นๆ ในยุคปัจจุบัน นิยม
แต่งกาพย์ยานีเป็นบทสั้นๆ โดยไม่ได้ร้อยกับฉันทลักษณ์ประเภทอื่นๆ
        กาพย์ยานี มีลักษณะบังคับ หรือโครงสร้างของ ฉันทลักษณ์ ดังนี้
คือ
 ๑   คณะ
 ๒   สัมผัส
 ๓   ลักษณะอื่นๆ
 ๔  การอ่านกาพย์ยานี
 ๕  ตัวอย่างบทร้อยกรอง
       ๑. คณะ
 ใน ๑ บาท มี ๒ วรรค วรรคหน้ามี ๕ คำ วรรคหลังมี ๖ คำ รวม
      เป็น ๑๑ คำกาพย์ยานี ได้ชื่อว่ากาพย์ยานี ๑๑ เพราะ จำนวน
      พยางค์ใน ๒ วรรค หรือ ๑ บรรทัดรวมได้ ๑๑ พยางค์ 
 ใน ๑ บท มี ๒ บาท บาทละ ๒ วรรค รวมเป็น ๔ วรรค
     ใน ๑ บาท มี ๒ วรรค วรรคหน้ามี ๕ คำ วรรคหลังมี ๖ คำ รวม
      เป็น   ๑๑ คำ
      ๒. สัมผัส
 สัมผัสระหว่างวรรค มีสัมผัส ๒ คู่ คือ
 คำสุดท้ายของวรรคหน้า สัมผัสกับ คำที่สามของวรรคหลัง แทน
     ด้วย อักษร ก. ในแผนภาพโครงสร้างด้านล่าง
 คำสุดท้ายของวรรคที่สอง สัมผัสกับ คำสุดท้ายของวรรคที่สาม 
      แทนด้วยอักษร ข. ในแผนภาพโครงสร้างด้านล่าง
 สัมผัสระหว่างบท มี ๑ คู่ คือ
 คำสุดท้ายของแต่ละบท สัมผัสกับ คำสุดท้ายของวรรคที่สองของ
      บทที่ตามมา แทนด้วยอักษร ง. ในแผนภาพโครงสร้างด้านล่าง
      สัมผัสระหว่างวรรค
      ใน ๑ บท มีสัมผัส ๒ คู่ สังเกตจากแผนผังและตัวอย่าง (คำสัมผัส
ในที่นี้คือสัมผัสสระ )
แผนภาพโครงสร้าง ของกาพย์ยานี ๑๑
๐ ๐ ๐ ๐ ก     	 ๐ ๐ ก ๐ ๐ ข
๐ ๐ ๐ ๐ ข	 ๐ ๐ ๐ ๐ ๐ ง
๐ ๐ ๐ ๐ ค 	 ๐ ๐ ค ๐ ๐ ง
๐ ๐ ๐ ๐ ง 	 ๐ ๐ ๐ ๐ ๐ ๐
      ตัวอย่างสัมผัสภายในบท
๏ เพราะครูผู้นำ(ทาง)   ใช่เรือ(จ้าง)รับเงิน((ตรา)) 
พุ่มพานจึงนำ((มา))   กราบบูชาพระคุณครู 
    
     ตัวอย่างสัมผัสระหว่างบท    
พยางค์สุดท้ายของบทต้น สัมผัสกับพยางค์สุดท้ายของวรรคที่ ๒ของบท
ถัดไป
   ๐ เพราะครูผู้นำทาง          ใช่เรือจ้างรับเงินตรา 
พุ่มพานจึงนำมา                   กราบบูชาพระคุณ(ครู )
   ๐ หญ้าแพรกแทรกดอกไม้ พร้อมมาลัยอันงาม(หรู) 
เข็มดอกออกช่อชู                 จากจิตหนูผู้รู้คุณ 
     ลักษณะอื่นๆ
 กาพย์ยานี ๑๑ อาจมีความยาวร้อยต่อกันกี่บทก็ได้ ไม่จำกัด
 บาทที่สองของแต่ละวรรค อาจไม่ต้องมีสัมผัส จากคำท้ายวรรคหน้า 
  ไปยังคำที่สามของวรรคหลังก็ได้
      การอ่านกาพย์ยานี ๑๑
การอ่านทำนองเสนาะสำหรับกาพย์ยานี อาจอ่านได้หลายแบบ เช่น 
อ่านเป็นทำนองสวด เป็นต้น โดยนิยมอ่านเว้น 2,3 / 3,3
ตัวอย่าง บทร้อยกรอง กาพย์ยานี ๑๑
  ๏ วิชาเหมือนสินค้า 	อันมีค่าอยู่เมืองไกล
ต้องยากลำบากไป 	จึงจะได้สินค้ามา
  ๏ จงตั้งเอากายเจ้า 	เป็นสำเภาอันโสภา
ความเพียรเป็นโยธา 	แขนซ้ายขวาเป็นเสาใบ
  ๏ นิ้วเป็นสายระยาง              สองเท้าต่างสมอใหญ่
ปากเป็นนายงานไป                อัชฌาสัยเป็นเสบียง
  ๏ สติเป็นหางเสือ                  ถือท้ายเรือไว้ให้เที่ยง
ถือไว้อย่าให้เอียง                   ตัดแล่นเลี่ยงข้างคงคา
  ๏ ปัญญาเป็นกล้องแก้ว          ส่องดูแถวแนวหินผา
เจ้าจงเอาหูตา                        เป็นล้าต้าฟังดูลม
  ๏ ขี้เกียจคือปลาร้าย              จะทำรายให้เรือจม
เอาใจเป็นปืนคม                    ยิงระดมให้จมไป
  ๏ จึงจะได้สินค้ามา               คือวิชาอันพิศมัย
จงหมั้นมั่นหายใจ                  อย่าได้คร้านการวิชาฯ
     หรือตัวอย่าง ของกาพย์ยานี ๑๑ ของ อ.ภาทิพ ศรีสุทธิ์ 
     ตัวอย่างที่  ๑
  ๏ เสียงดังมาแต่ไกล             เสียงนี้ไซร้นั้นคือแมว
ร้องดังเสียงแจ้วแจ้ว               เสียงนี้แท้ไม่ใช่ใคร
  ๏ ตัวฉันนั้นชอบแมว            เลี้ยงมาแล้วแต่ใส่ใจ
แมวนั้นเสียงหวานใส              มีใครใครชอบเอ็นดู
  ๏ แมวฉันเกลียดน้ำฝน         มันมีขนขึ้นฟูฟู
ตั้งชื่อว่าตุ๊ดตู่                          ฟังชื่อดูน่ารักดี
     ตัวอย่างที่  ๒ 
  ๏ สิบเอ็ดบอกความนัย          หนึ่งบาทไซร้ของพยางค์ 
วรรคหน้าอย่าเลือนราง           จำนวนห้าพาจดจำ 
  ๏ หกพยางค์ในวรรคหลัง      ตามแบบตั้งเจ้าลองทำ 
สัมผัสตามชี้นำ                       โยงเส้นหมายให้เจ้าดู 
  ๏ สุดท้ายของวรรคหนึ่ง         สัมผัสตรึงสามนะหนู 
หกห้าโยงเป็นคู่                      เร่งเรียนรู้สร้างผลงาน 
    ตัวอย่างที่  ๓    
   คลื่นใจอาลัยคลื่นชีวิต
   ๏ คลื่นคลั่งทะเลโถม            กระหน่ำโหมทะเลคน  
คลื่นซัดระบัดชล                      เฉกจะล้างฤๅอย่างไร  
   ๏ ยิ้มแย้มแต้มเกลื่อนอยู่       มินึกรู้เหตุการณ์ใด  
ธรณีพิโรธไย                           จึงเข่นฆ่าประชากร  
   ๏ ฟ้าดินดาวเดือนดับ             คณานับขจายขจร  
เสียงร่ำด้วยร้าวรอน                  ร้องหวีดหวาดทะเลตรม  
   ๏ สายตาที่แตะต้อง                ทุกที่ท้องล้วนทุกข์ถม  
ซากศพกลางเลนตม                 สู้แดดลมอย่างเดียวดาย  
   ๏ ฟ้าพรากจากอกฟ้า             ปวงประชาพาขวัญหาย  
คุณ"พุ่ม"ฉกรรจ์กาย                 ลาลับหมายกรายเยี่ยมฟ้า  
   ๏  คลื่นใจจึงรวมจิต               ร่วมอุทิศคลื่นศรัทธา  
สยบคลื่นยักษา                          ร่วมเยียวยาด้วยคลื่นใจ  
  
ดังนี้ เป็นต้น
...........
http://th.wikipedia.org/wiki/
http://www.radompon.com/resourcecenter/?q=node/36
http://www.st.ac.th/bhatips/gabpglon11.htm
.............
คนกุลา
ในเหมันต์