มโหสถบัณฑิต ตอน ๒๑ (เรื่องม้าอาชาไนย)

กุ้งหนามแดง

เสนกะข้าราชปราชญ์วังหลวง
ทราบทั้งปวงถ่วงเวลาหาได้ไม่
พระราชาทรงแน่วแน่ในพระทัย
มโหสถอย่างไรได้เข้าวัง (๒๓๖)
จึงทูลว่าหากองค์พระทรงยศ
อยากจะให้มโหสถเฝ้าดังหวัง
ตั้งปัญหาอาชาไนยไม่ปิดบัง
ส่งไปยังเศรษฐีและลูกชาย (๒๓๗)
ในสารว่าวันก่อนย้อนเรื่องว่า
พระราชาจะทรงม้าในยามสาย
กีบเท้าม้ามาแตกแหลกทำลาย
ให้ระคายพระทัยกระไรเลย (๒๓๘)
จงหาม้าอาชาไนยไปน้อมเกล้า
ถวายแทนตัวเก่าเฝ้าเฉลย
พาบิดามาน้อมพร้อมกันเลย
และดังเคยถ้าไม่มาอาชญามี (๒๓๙)
ท่านเศรษฐีศิริวัฒกะ
รับภาระหาอาชาขมันขมี
มโหสถแย้งท่านในทันที
พระทรงมีบัญชาหาสองเรา (๒๔๐)
พ่อพร้อมด้วยบริวารอีกพันหนึ่ง
นำหน้าบึ่งตามดำรัสจัดกระเป๋า
อย่าลืมของติดมือจงถือเอา
ธรรมเนียมไทยครั้งเก่าเอามาอิง (๒๔๑)
หาเจ้านายหาอาจารย์กราบกรานพระ
หรือพบปะพ่อแม่ของฝ่ายหญิง
มีของฝากไว้มั่งไม่ชังชิง
กลับจะยิ่งเอ็นดูเชิดชูใจ (๒๔๒)
เมื่อพ่อไปพบองค์พระทรงเดช
ถ้ามีเจตจำนงนั่งตรงไหน
ดูกาลเทศะกระทำไป
ไม่ทันไรลูกตามหลังอย่ารั้งรอ (๒๔๓)
จงสบตาแล้วบอกลูกนั่งแทนที่
เพียงแค่นี้จบแน่แค่ที่ขอ
ท่านรับคำล่วงหน้าไปจนไกลพอ
มโหสถตามพ่อพร้อมเพื่อนพัน (๒๔๔)
ระหว่างทางมโหสถเจอลาน้อย
ตัวกระจ้อยจึงจับไว้เอาให้มั่น
นำเสื่อห่อมิดชิดปิดบังกัน
บริวารแบกมันร่วมทางไป (๒๔๕)
เป็นไปดังดำริมิผิดพลาด
ฝ่าพระบาทดำรัสตรัสเรียกให้
มโหสถเจ้าจงนั่งลงตามใจ
เศรษฐีให้มานั่งแทนที่ตน (๒๔๖)
สี่ปราชญ์เห็นทำตัวหัวเราะเยาะ
นี่หรือเหมาะคำบัณฑิตติดตามผล
ที่ของพ่อลูกมานั่งยังพิกล	
ทั่วทุกคนยิ้มด้วยปากถากด้วยตา (๒๔๗)
มโหสถไม่ตะหนกถามปกเกล้า
เสียพระทัยหรือเปล่าพระเจ้าข้า
พระราชาแม้ทรงมีพระเมตตา
ยังตอบว่าหมดเลื่อมใสไม่สมควร (๒๔๘)
ข้าได้ยินว่าปัญญาสง่าสม
เห็นแล้วจะเป็นลมบ่มกำสรวญ
พฤติกรรมเกินรับปรับกระบวน
คิดทบทวนนี่หรือปราชญ์ราษฏร์เลื่องลือ (๒๔๙)
มโหสถถามย้อนก่อนเตลิด
พ่อประเสริฐกว่าบุตรทุกกาลหรือ
พระราชาพยักหน้าตอบว่าอือ
มโหสถให้ถือลาออกมา (๒๕๐)
จงตีค่าราคาของลานี้
ท่านพาทีค่าด้อยน้อยหนักหนา
ถ้าเทียบกับอาชาไนยดูสักครา
พระราชาตอบว่าช่างห่างไกล (๒๕๑)
มโหสถจึงว่าถ้าอย่างนั้น
พระทรงธรรม์จงรับลาอย่าผลักไส
ถ้าบิดาประเสริฐกว่าทุกคราไป
จงรับไว้บิดาข้าพระองค์ (๒๕๒)
แต่ถ้าบุตรประเสริฐเหลือของเหนือหัว
จงรับตัวหม่อมฉันมั่นประสงค์
พระราชาถามปราชญ์สี่วจีตรง	
เป็นมั่นคงกล่าวถูกต้องเห็นพ้องกัน (๒๕๓)
พระราชาวิเทหะโสมนัส
มีดำรัสเรียกเศรษฐีพิถีพิถัน
หยิบคณทีหลั่งน้ำลงตรงมือพลัน
มอบหมายมั่นจงปกครองปราจีนคาม (๒๕๔)
ส่วนลูกเจ้าข้าจะเลี้ยงเยี่ยงลูกข้า
ช่วยรักษาสมเกียรติมิเหยียดหยาม
พระราชทานแพรพรรณอันงดงาม
ฝากให้ตามสมควรแก่มารดา (๒๕๕)
ท่านเศรษฐีว่าบุตรสุดที่รัก	
ยังเล็กนักไม่รู้ประสีประสา
พระราชาบอกเลี้ยงได้ใจเมตตา
กลับเถิดหนาอย่าห่วงจะล่วงคืน (๒๕๖)
ท่านเศรษฐีสวมสอดกอดบุตรไว้
ด้วยจนใจเหนี่ยวรั้งเกินขังขืน 
จึงได้แต่สอนสั่งสุดกล้ำกลืน
ทุกวันคืนอย่าประมาทมากห่วงใย (๒๕๗)
มโหสถรับคำย้ำไม่พลาด
ไม่ประมาททุกคราอย่าหวั่นไหว
รักษาตัวให้รอดและปลอดภัย
พ่อลาไกลกลับพร้อมบริวาร (๒๕๘)
พระราชาถามสิทธิ์บัณฑิตใหม่
เจ้าพอใจอย่างไรในสถาน
ข้าหลวงนอกหรือในถวายงาน
อยู่เรือนนอกสมกาลขานทันที (๒๕๙)
พระดำรัสจัดที่ทางและวางกฎ
บริวารทั้งหมดอยู่ในที่
มโหสถเข้าเฝ้าข้าหน้าที่มี
เริ่มชีวีข้าหลวงวันล่วงเลย (๒๖๐)
..