นิทานธรรมบทเบื้องต้น(พระเถระผู้เจริญมรีจิกัมมัฏฐาน)
กระต่ายใต้เงาจันทร์
เรื่องที่ ๔๓ พระเถระผู้เจริญมรีจิกัมมัฏฐาน
มีเรื่องเล่าว่า พระเถระนั้นเรียนกัมมัฏฐานจากสำนักพระศาสดา แล้วเข้าป่าทำสมณธรรมพากเพียรพยายามอยู่แต่ไม่สามารถบรรลุพระอรหันต์ได้ จึงกลับมายังสำนักพระศาสดาอีก เพื่อจะให้พระศาสดาตรัสบอกกัมมัฏฐานให้ดีกว่านี้อีก แต่พอมาถึงระหว่างทางเห็นพยับแดด เจริญมรีจิกัมมัฏฐานว่า
พยับแดดนี้ มีในฤดูร้อนย่อมปรากฏแก่คนผู้ยืนอยู่ในระยะไกลเหมือนมีรูปร่าง แต่ว่าเมื่อคนเข้ามาใกล้กลับไม่เห็น แม้อัตตภาพนี้ก็มีรูปร่างเหมือนอย่างนั้น เพราะเกิดขึ้นและเสื่อมไป
แล้วเดินมาเมื่อยล้าจึงลงอาบน้ำ ในแม่น้ำอจิรวดีนั่งที่ร่มไม้ริมฝั่งแม่น้ำมีกระแสเชี่ยวแห่งหนึ่ง เห็นฟองน้ำใหญ่ตั้งขึ้นด้วยกำลังน้ำกระทบกันแล้วแตกไป จึงถือเอาเป็นอารมณ์ว่า แม้อัตตภาพนี้ก็มีรูปอย่างนั้นเหมือนกัน เพราะเกิดขึ้นแล้วก็ดับไป
ฝ่ายพระศาสดาประทับอยู่ ที่พระคันธกุฏีนั่นแลทอดพระเนตรเห็นพระเถระนั้นแล้วจึงตรัสว่า ถูกแล้ว ภิกษุอัตตภาพมีรูปอย่างนั้นแล มีการเกิดขึ้นและแตกไปตามสภาพเหมือนฟองน้ำและพยับแดด แล้วตรัสพระคาถานี้ว่า
ภิกษุรู้แจ้งกายนี้ว่า มีฟองน้ำเป็นที่เปรียบ รู้ชัดกายนี้ว่ามีพยับแดดเป็นธรรมดา ตัดพวงดอกไม้ของมารเสียแล้วจึงถึงสถานที่มัจจุราชไม่เห็น ในเวลาจบคาถาบรรลุพระอรหันต์ พร้อมด้วยปฏิสัมภิทา ชมเชยสรรเสริญถวายบังคมพระสรีระของพระศาสดาซึ่งมีพรรณดุจทองคำเหาะมาแล้ว
คติจากเรื่องนี้
คนเราเกิดแล้วก็ตาย ไม่เห็นมีอะไรเป็นสาระแก่นสาร