หน้าส่วนตัว
จิตฺตวิสุทฺธิ ๒
(ขยายความ ใน วิสุทฺธิสังคหะ ๗)
ดูกรสาธุชนคนทั้งหลาย
โลกพลันกลายเปลี่ยนกลับทุกสถาน
ตามแนวโน้มโถมสิ่งที่เบิกบาน
เพื่อสำราญไม่คำนึงถึงสิ่งมา
อะไรเล่าเป็นเหตุให้เกิดผล
คลุกเคล้าปนจนเกิดซึ่งตัณหา
จนลุ่มหลงมัวเมาเฝ้ากามา
แล้วชักพาให้ปัญหามาเกิดมี
ด้วยขันธ์ห้าพาอายตนะประสบ
นอกในครบทุกกระบวนล้วนสรรค์สี
อันรึงเร้าเฝ้าพะนอสร้างชีวี
แต่สิ่งที่นำไปให้คือจิต
จิตนั้นเป็นอย่างไรใครรู้บ้าง
อาศัยร่างกายเราเป็นที่สถิต
อยู่ที่ใดเหตุไฉนให้มาคิด
จงน้อมพิจารณาไว้ใคร่ไตร่ตรอง
อันวิสัยจิตนั้นพลันสัดส่าย
ช่างวุ่นวายซอกซอนห่อนมาสนอง
เหมือนลิงในแหให้ไม่สมปอง
ย่อมจะต้องดิ้นรนขนขวายไป
สิ่งใดรู้ด้วยอายตนะภายนอก
จิตนั้นบอกอยู่ที่นั่นมิสงสัย
เกิดอารมณ์เจตสิกพลิกนำไว้
ส่งให้ใจไปปรุงแต่งแจ้งวิญญาณ
นี่คือที่ไปมาจิตพาเตลิด
เป็นบ่อเกิดของอารมณ์ผสมผสาน
เมื่อทราบเหตุแห่งผลหนทางผ่าน
ใช้สติหมั่นพลันบังคับระงับสิ้น
กำหนดแล้วเฝ้าไว้จงให้พิสุทธิ์
ความบริสุทธิ์เป็นพิเศษเหตุผลผลิน
ดุจกระแสสินธุสะอาดปราศราคิน
พ้นมลทินคือนิวรณ์ที่คลอนอารมณ์
อันได้แก่อุปจารและอัปปนาสมาธิ
แกร่งกล้ามิบกพร่องปองใจสม
ขจัดล้างนิวรณ์นอนนิ่งสิ่งอาจม
เพราะมันข่มความดีมิมีมา
ส่วนขณิกสมาธิที่เกิดสุทธิวิปัสสนายานิกะ
โดยโยคีจะกำหนดนามรูปหรรษา
จัดอยู่ในอุปจารสมาธิเพราะปัญญา
อนุโลมมาเป็นจิตตวิสุทธิเหมือนกัน
อุปจารสมาธินี้อยู่ในมหากุศล
อีกน้อมดลมหากริยาพาเกษมสันต์
มีกัมมัฏฐานเป็นอารมณ์อันสำคัญ
น้อมนำพลันให้สว่างทางปัญญา
อัปปนาสมาธินี่อยู่ในมหัคคตฌานเก้า
เป็นบัญญัติเข้าปรมัตถ์ที่แสวงหา
กัมมัฏฐานเป็นอารมณ์บ่มวิชา
จักนำมาให้ใสสะอาดปราศมลทิน
ทั้งขณิก-อุปาจารและอัปปนาสมาธิ
เมื่อมีนิวรณ์สงบได้จากใจสิ้น
ย่อมระงับนิวรณ์ไว้ได้เป็นอาจินต์
ย่อมเข้าถิ่นแห่งความจิตฺตวิสุทฺธิ
ท่านผู้เจริญได้อ่านผ่านนี้แล้ว
ขอจงแผ้วผ่องใสจิตให้พิสุทธิ์
จะทำการสิ่งใดให้เร่งรุด
อย่างให้ฉุดชีวิตปลิดกรรมครอง
เรื่องจิตฺตวิสุทฺธิขอยุติเพียงเท่านี้
โปรดเปรมปรีดิ์ในธรรมนำสนอง
ขออวยพรจงแคล้วคลาดสมใจปอง
ข้าพเจ้าต้องขอลาวันหน้าเจอกัน.
๙๙๙ แก้วประเสริฐ. ๙๙๙
ขอขอบคุณที่ทนอ่านครับ
แก้วประเสริฐ 1 ธ.ค. 2547 15:41 น. - ID 66712 
1380
19
0
1 ธันวาคม 2547 16:55 น. - comment id 381826
มาอ่านค่ะได้เมล์พี่แก้วแล้วนะคะขอบคุณมากๆเยยค่ะ เดียวว่างๆจะอ่านเวปที่พี่แก้วแนะนำนะคะคิดถึงเสมอค่ะ
1 ธันวาคม 2547 17:03 น. - comment id 381834
เอ... มันเป็นไรอ่ะค่ะ เม้นท์ลุงแก้วแล้วอ่ะค่ะ แต่ไม่ติดกะเลยมาอิกรอบนะคะ คิดถึงนะคะ ลุงแก้ว ฮี่ๆ ๆ
1 ธันวาคม 2547 17:53 น. - comment id 381862
สวัสดีค่ะ...พี่แก้วฯ สมาธิปัญญานำพาชีวิต ช่วยลิขิต ทางเดิน เพลินสดใส สะอาดสวยหมดจดทั้งกายใจ ใจผ่องใส น้อมนำ พาจำเริญ ู^__^ ......
1 ธันวาคม 2547 18:31 น. - comment id 381875
สาธุ สาธุ พระพุทธศาสนาจงเจริญรุ่งเรืองตราบนานเท่านาน สาธุ สาธุ +-*-+ +-*-+-*- ปู๊ชายอารมดี๊ดี -*-+-*-+ +-*-+
1 ธันวาคม 2547 18:31 น. - comment id 381876
สาธุ สาธุ พระพุทธศาสนาจงเจริญรุ่งเรืองตราบนานเท่านาน สาธุ สาธุ +-*-+ +-*-+-*- ปู๊ชายอารมดี๊ดี -*-+-*-+ +-*-+
1 ธันวาคม 2547 23:12 น. - comment id 382102
อันวิสัยจิตนั้นพลันสัดส่าย .... สัดส่าย ?? น่าจะเป็นสอดส่ายนะคะ หมายถึง จิตไม่อยู่นิ่ง วอกแวก ประมาณนั้น ค่ะ
1 ธันวาคม 2547 23:22 น. - comment id 382114
^__^ สติมา ปัญญาเกิดใช่ไหมคะ ขอบคุณมากนะคะสำหรับธรรมะบทนี้ อิอิ ก็จิตมันชอบฟุ้งซ่านอ่ะค่ะ
1 ธันวาคม 2547 23:44 น. - comment id 382131
พุดอ่านงานงามบรรเจิดของคุณแก้ว แล้วอยากบวชชีเร็วขึ้นทุกทีค่ะ ซึ้งใจในสัจจธรรม และเบื่อโลกวนๆมากค่ะ
2 ธันวาคม 2547 07:00 น. - comment id 382196
เดี๋ยวนี้รู้สึกว่า จะเข้าซึ้งไปแล้วนะยินดีด้วย มาทักทายยามเช้า และมาเป็นกำลังใจให้นะครับ
2 ธันวาคม 2547 09:43 น. - comment id 382283
คุณ เพราะรัก
ครับไม่เป็นไรครับอย่างไรก็ได้ครับ ขอบคุณมากนะครับที่แวะมาเยือนผมสม่ำเสมอครับ
แก้วประเสริฐ.
2 ธันวาคม 2547 09:44 น. - comment id 382285
คุณ สาวดำ
เป็นบางครั้งครับ เพราะเวปฯนี้คนใช้กันมากครับ บางครั้งผมก็เป็นเหมือนกันขอบใจหลานมากนะ
แก้วประเสริฐ.
2 ธันวาคม 2547 09:46 น. - comment id 382288
คุณ แมงกุ๊ดจี่
ครับใช่แล้วล่ะครับ สมาธิ สติ ปัญญา นำพาชีวิตแน่นอนครับ ขอบคุณมากนะครับ
แก้วประเสริฐ.
2 ธันวาคม 2547 09:47 น. - comment id 382289
คุณ เมกกะ
ครับ อนุโมทนาด้วยคนครับ หากพวกเราช่วยกันก็ย่อมนำพาให้ศาสนารุ่งเรือง สาธุ
แก้วประเสริฐ.
2 ธันวาคม 2547 09:48 น. - comment id 382291
คุณ เมกกะ
อ้อลืมบอกไปครับ ยังอีกหลายตอนนะครับ ต้องครบทั้ง เจ็ด แหละครับ แล้วยังมีบทสรุป นี่เป็นแค่ธรรมเบื้องต้นนะครับ ขอบคุณ
แก้วประเสริฐ.
2 ธันวาคม 2547 10:09 น. - comment id 382306
คุณ อัลมิตรา
ขอบคุณมากครับที่กรุณาผมมาก ผมน้อมรับฟังเสมอแหละครับ อันที่จริง คำว่า ซัดส่าย สัดส่าย และคำว่าสอดส่าย ก็เป็นการแสดงอาการของจิตที่ไม่อยู่นิ่ง คือส่ายไปส่ายมา ว๊อกแวก นั่นเองครับ เพราะไม่มีในพจนานุกรมฯ เพียงเอามาโอ้โลมปฏิโลมเท่านั้น โดยแปลแยกคำกันครับ
ซัด แปลความหมายคือการ สาดไปอย่างแรง เหวี่ยงตัวไปมา
สัด แปลความหมายคือเครื่องตวงที่เป็นรูปทรงกระบอก เครื่องตวง ใช้สำหรับ ตวงข้าว เป็นต้น
สอด แปลความหมาย คือ แทรกเข้าไปในระหว่างกลาง สอดใส่ในช่อง
ที่นี้เรามาดูความหมายของสิ่งเหล่านี้เพื่อใช้สำหรับจิต
ซัด กับ ส่าย ซัดเหวี่ยงตัวไปมากับ ส่าย ซึ่งแกว่งไปมา น่าจะเข้ากันได้ดีกว่า แต่ต้องอยู่ที่ลักษณะอาการ พระท่านบางองค์รจนาว่า ซัดส่าย แต่ผลนั้น หมายถึงจิตโดยตรงแต่ไม่มีหน้าที่อะไร
สัด กับส่าย สัด เป็นเครื่องตวงใช้สำหรับ ตวง เก็บเอาไว้แล้วมีลักษณะคล้ายหัวใจ หรือใจเรา ส่ายดั่งที่แจ้ง เมื่อเอามารวมกัน จะหมายถึงว่า จิตที่แกว่งไปมาแล้วเก็บผลการที่ออกไปเข้ามาไว้ในอารมณ์เพื่อแจ้งให้ใจนำไปปรุงแต่ง
สาด กับ ส่าย สาดนั้นคือการสอดแทรก กับส่ายที่แกว่งไปแกว่งมา ผล เมื่ออยู่ในอายตนะแล้วเพียงแค่ไปคั่นเอาไว้เท่านั้นเอง หรือเก็บไว้ในนั้นเอง แต่มีผลคล้ายคลึงกัน
สรุปแล้วใช้ได้ทั้งสามอย่างครับคือลักษณะอาการของจิตที่ต่างวาระกัน หากตาเรามองไปยังสิ่งใดแล้วไม่นำกลับมาปรุงแต่ง ก็สามารถใช้กับ ซัด หรือ สาด ได้ หากนำมาปรุงแต่งและผูกพัน ย่อมน่าจะใช้กับ สัดส่าย ครับ
ผมเองก็งงเหมือนกัน พระท่านบางองค์ใช้ ทั้งสามอย่าง แต่ผมมาสังเกตุดูพิจารณาจึงเข้าใจของอาการนั้นๆ ครับ จะผิดถูกอย่างไรขอช่วยๆกันพิจารณาด้วยครับ หรือถ้าผมผิดไปก็โปรดแจ้งให้ทราบด้วย
อ้อ ที่ผมพูดมานี้เพื่อจะได้ให้คนที่ผ่านมาได้อ่านได้เข้าใจอาการของจิตไปได้ มิได้มีเจตนาจะขัดแย้งกับยอดหญิงที่ผมให้ความนับถือตลอดมานะครับ ผมผิดผมขออภัยด้วยครับ ขอบคุณมากในความกรุณานะครับ
แก้วประเสริฐ.
2 ธันวาคม 2547 10:13 น. - comment id 382311
คุณ คนเมืองลิง
อันที่จริง สติคือการระลึกได้ ระลึกอะไรระลึกถึงความดี เพื่อใช้ในการเชื่อมต่อ กับสมาธิ เพื่อยังผลให้เกิดปัญญาครับ ฉนั้นจึงพูดกันเสมอๆว่า สมาธิ สติ ปัญญา ครับ ขอบคุณมากครับ
แก้วประเสริฐ.
2 ธันวาคม 2547 10:16 น. - comment id 382315
คุณ พุด
หากงานผมทำให้คุณพุด อยากบวชชีเร็วยิ่งเพิ่มกุศลของผมอีกครับขอบคุณล่วงหน้านะครับ แต่ว่าอย่าพึ่งดีกว่าครับ การบวชนั้นไม่พระ เณร ชี หรือ อุบาสกอุบาสีกา หากไม่พร้อมจิตไม่หนักแน่นพอ สู้เป็นคฤหัสถ์ไม่ได้หรอกครับ เพราะอาจจะพลาดแล้วทำให้ขาดศรัทธามากขึ้นครับ ขอบคุณมากนะครับ
แก้วประเสริฐ.
2 ธันวาคม 2547 10:19 น. - comment id 382318
คุณ ผลิใบสู่วัยกล้า
ขอบคุณมากครับที่มาเยี่ยมเช้าๆนี้ครับ ผมก็เพียงรู้งูๆปลาๆเท่านั้นแหละครับ หากเทียบก็เหมือนกับแค่เกาที่คัน หรือแกะเสก็ดแผลเท่านั้นเองแหละครับ
แก้วประเสริฐ.
2 ธันวาคม 2547 12:18 น. - comment id 382382
บทนี้เพื่อนแก้วเขียนได้ละเอียดขึ้นมามากครับ เวลาอ่านแล้วก็เข้าใจได้ง่ายขึ้น คราวหลังลองเขียนแบบถอดความดูซิครับ นำมาอธิบายในรูปแบบง่ายๆ ทิ้งบาลีออกไป ผมเป็นกำลังใจให้ครับ
2 ธันวาคม 2547 12:32 น. - comment id 382392
คุณ ลำน้ำน่าน
ขอบคุณมากครับยอดกวีชาย ผมเองคิดเหมือนกันว่าจะถอดคำบาลีออก แต่มาคิดอีกอย่างหนึ่งว่าผมยังไม่สันทัดกับคำบาลีมากลึกซึ้งเท่าใดเพียงแต่แค่พอรู้เท่านั้น หากเอาออกเสียก็จะทำให้บางครั้งอรรถรสเสียไปเพราะย่อมมีผู้รู้กว่าเข้ามาอ่าน แล้วจะหาว่าผมยกเมฆขึ้น จึงกังขา จำต้องควบคู่กันไปครับ ขอบคุณในแนวความคิดครับ ส่วนใหญ่แล้วผมจะอธิบายไว้ตลอดถึงคำบาลีนั้นๆครับ ตามความเข้าใจผมนะครับ ขอขอบคุณอีกครั้งที่มาให้กำลังผม เพียงเห็นชื่อคุณผมก็แสนจะดีใจแล้วมีพลังในการเขียนขึ้นอีกมากครับขอขอบคุณ
แก้วประเสริฐ.
2 ธันวาคม 2547 13:47 น. - comment id 382443
คุณแก้วค่ะ... ขออภัยนะค่ะอยากถามว่า... ตรงบทที่ 2 บรรทัดสุดท้าย...อ่านแล้วสดุดนิดนึงค่ะ.. ..แล้วชักพาให้ปัญหาหาเกิดมี.. น่าจะเป็น...แล้วชักพาให้ปัญ..ญา..หาเกิดมี...รึป่าวค่ะ... ขอโทษนะค่ะที่ถามมา.. กลอนบทนี้อ่านแล้วจิตใจสะอาดขึ้นมากค่ะ...
2 ธันวาคม 2547 15:17 น. - comment id 382488
คุณ กัลลดา ครับ
ขอบคุณมากนะครับนี่ผมกลับไปทบทวนอีกทีครับ....แล้วชักพาให้ปัญหามาเกิดมี.. ครับ
หมายถึงจะนำมาซึ่งปัญหาให้เกิดให้มีครับ ขอบคุณมากนะครับ ผมต้องไปรีบแก้ไขต้นฉบับผมนี่แย่จริงๆผิดพลาดจนได้ ต้องขอขอบคุณอีกทีนะครับ
แก้วประเสริฐ.
3 ธันวาคม 2547 15:33 น. - comment id 383053
จิตวิสุทธิ์หยุดอารมณ์ที่โหมพา ให้ฟุ้งซ่านหัทยาจนหวั่นไหว ไปในกามฉันทะละพอใจ หรือเกรี้ยวในพยาบาทอาฆาตครอง พ้นความง่วงโงกงุนพ้นฟุ้งซ่าน พ้นรำคาญสงสัยให้หม่นหมอง รวมจิตใจในอารมณ์บ่มไตร่ตรอง ให้แน่วแน่ถูกต้องเอกัคคตา ตามระดับจับจองหมายปองผล ฟอกกมลให้ดำดิ่งทิ้งปัญหา แบ่งระดับความนิ่งจากอุปจาร์ สู่อัปปนายังฌานตระการใจ อีกระดับจับวางอย่างขณะ ขณิกสมาธิที่ครวญใคร่ มุ่งเจริญวิปัสสนารูปนามไป มีสติกำหนดในหกทวาร จิตวิสุทธิหยุดงานที่ซ่านจิต สร้างนิมิตกุศลผลถักสาน ข่มอารมณ์คือมุ่งบำเพ็ญฌาน หมายประหารต้องวิปัสสนาพาพ้นจริง
7 ธันวาคม 2547 21:16 น. - comment id 384603
คุณ พี่ดอกแก้ว
ขอบคุณมากในความกรุณาครับที่ช่วยเหลือผมตลอดเวลา ซึ้งใจที่สุดครับ
แก้วประเสริฐ.
กลอนอกหัก รักหวานซึ้ง
กลอนอวยพร
กลอนให้กำลังใจ
กลอนให้ข้อคิด
