กัณฑ์มัทรี ตั้งแต่พระนางมัทรีกลับถึงอาศรมจนจบกัณฑ์ เมื่อพระนางมัทรี ถามหาพระราชโอรสกับพระเวชสัณดร พระเวชสัญดรก็ไม่ตอบอะไร พระนางยิ่งเสียใจ ในตอนกลางคืนพระนางก็ออกมาเที่ยวหาพระราชโอรสทุกที่ นางเสด็จจรลีไปหยุดยืนในภาคพื้นปริมณฑลใต้ต้นหว้า จึ่งตรัสว่า อิเม เต ชมพุกา รุกขา ควรจะสงสารเอ่ยด้วยต้นหว้าใหญ่ใกล้อาราม งามด้วยกิ่งก้านประกวดกัน ใบชอุ่ม ประชุมช่อเป็นฉัตรชั้นดั่งฉัตรทอง แสงพระจันทร์ดั้นส่องต้องน้ำค้างที่ขังให้ไหลลงหยดย้อย เหมือนหนึ่งน้ำพลอยพร้อย ๆ อยู่พราย ๆ ต้องกับแสงกรวดทรายที่ใต้ต้นอร่ามวามวาวดูเป็นวนวงแวว ดั่งบุคคลเอาแก้วมาระแนงแกล้งมาโปรยปรายโรยรอบปริมณฑลก็เหมือนกัน งามดั่